Totalni hrvatski genocid nad Srbima
Autor: Glas javnosti
Kako je sprečeno da se hrvatski genocid nad Srbima u NDH osudi i adekvatno obeleži najpre u Srbiji a potom i predstavi svetskoj javnosti kao najstrašniji zločin koji bi trebalo da ima svoje mesto u kolektivnoj memoriji čovečanstva.
Prvi od ukupno 26 koncentracionih logora je osnovan već aprila 1941. u Koprivnici pod nazivom „Danica“. Početkom maja započinje izgradnja Jadovna…
U procesu stvaranja sopstvenog individualnog i kolektivnog identiteta, bitan činilac je odnos prema drugom, jer u privremenom poistovećivanju s njim, Ja postajući Ti dolazi do svog samopotvrđivanja. Drugi, određen kao Ti, jeste izazov i iskušenje za Ja, odnosno personalitet koji to Ja predstavlja. U projekciji sopstvenog negativiteta, svoje senke, drugi se u ekstremno negativnom značenju predstavlja kao loše i potencijalno zlo. Sopstveno Ja se nastoji ostvariti distanciranjem od tog drugog, njegovim uklanjanjem i uništavanjem. Gustina tame kao aktuelnog negativiteta se ogleda u odnosu prema drugom i ukoliko se on nastoji da brutalno ukloni iz zajedničkog životnog prostora, onda od razmera tog zločina i zavisi njegovo određenje.
Najveći zločin je genocid zasnovan na planskom i sistematičnom uništavanju jednog naroda. Za određenje genocida bitna je namera, odnosno plan da se potpuno uništi jedna populacija ili značajan njen deo na određenoj teritoriji. Genocid je posledica agresije pripadnika jedne nad pripadnicima neke druge nacije. Iako su tokom istorije mnogi narodi doživeli masovno stradanje, poput Indijanaca u Severnoj i Južnoj Americi i Aboridžina u Australiji, genocidi koje su Turci izvršili nad Jermenima, Nemci nad Jevrejima i Hrvati nad Srbima obeležili su 20. vek. Glavni organizatori i izvršioci tih zločina su bili politički obojeni, ali su u najvećim zlodelima učestvovali i pripadnici naroda koji nisu bili članovi ekstremnih političkih partija. Dobrovoljni Hitlerovi ili Pavelićevi dželati, kao nemački i hrvatski civili, davali su masovnost zločinu nad Jevrejima i Srbima. Zato je Bob Dilan u pravu kada veli da traumatizovani pripadnici naroda nad kojima je izvršen genocid, poput Jevreja i Srba, mogu osetiti po njuhu Nemce i Hrvate.
Ostvarenje te namere podsticano je mržnjom, ali je odnos Nemaca prema Jevrejima pokazao da se takav veliki zločin, osim pojedinačnih slučajeva, može učiniti i bez tog ekstremno negativnog osećanja. Većina Nemaca nije osećala mržnju prema Jevrejima dok su ostvarivali monstruozan nacistički plan Holokausta. Totalni genocid koji su Hrvati izvršili nad Srbima u 20. veku na prostoru na kojem su pretendovali da stvore svoju samostalnu etnički čistu državu ima duboke korene i istorijski kontinuitet tih nastojanja doveo je do svog ostvarenja.
Istorijski kontinuitet
Nacionalno samopotvrđivanje Hrvata zasnovano je na demonizaciji Srba koji se označavaju kao smetnja uspostavljanju etnički čiste hrvatske države. Formiranje ekstremno negativne slike o Srbima imalo je za cilj stvaranje što snažnije motivisanosti za agresiju protiv njih. Ideološki barut te motivacije su rasistički stavovi i delovanje „oca hrvatske nacije“ Ante Starčevića. Smatrajući Hrvate višom rasom, Srbe je označio opasnom „nečistom pasminom“ koju treba staviti van zakona i uništiti kao društveno zlo.
Budući da svoju agresiju prema Mađarima i Austrijancima, kao realnoj prepreci svog kolektivnog samopotvrđivanja, nisu mogli da ispolje, Hrvati je pomeraju, pa na talasu Starčevićeve ideologije i dolazi krajem 19. i početkom 20. veka do eskalacije njihove netrpeljivosti i mržnje prema Srbima. Zato se masovnim zločinom, koji je podrazumevao ubijanje, proterivanje i pokrštavanje Srba, oni nastoje ukloniti, a ostvareni cilj objaviti kao najveća nacionalna pobeda. Motivisani težnjom da ponište privilegije koje su Srbi imali u vreme postojanja Vojne krajine u Austrougarskoj monarhiji i nastojanjem da preobraze Srbe u katolike a potom ih pohrvate, mržnju Hrvata prema Srbima raspiruje činjenica što su Srbi svedoci njihovih zlodela u periodu dugog istorijskog trajanja.
Masovni antisrpski istupi 1892, 1895, 1899. i 1902. godine, praćeni i pogromom Srba u Zagrebu i drugim gradovima Hrvatske, prethode početku Prvog svetskog rata kada će se ova mržnja ispoljiti na najbrutalniji način. Udarnu snagu austrougarske kaznene vojne ekspedicije upućene na Srbiju činili su Hrvati 13. zagrebačkog korpusa, čiji je najelitniju jedinicu predstavljala 42. domobranska divizija, nazvana „vražja“, zbog monstruoznih zločina izvršenih nad Srbima u Srbiji 1914. godine.
U novostvorenoj zajedničkoj državnoj zajednici, Kraljevini Srba, Hrvata i Slovena, a potonjoj Jugoslaviji, potiskivana je činjenica da su se Srbi i Hrvati borili u Velikom ratu na suprotnim stranama, jedni protiv drugih. Arčibald Rajs, kao očevidac velikih ratnih zločina, pitao se za mesto i tretman onih „koji su bili dželati srpskog naroda i koji, zaštićeni svojim mestom rođenja, uživaju danas sve slobode i sva prava kao sunarodnici ovog istog naroda koji su hteli da unište sa jedinstvenom svirepošću?“
Hrvati su odmah počeli da opstruiraju zajedničku državu, zbog čega im se i čini ustupak da se 1939. godine formira Banovina Hrvatska. Međutim, napad Nemačke i njenih saveznika na Jugoslaviju i njena brza kapitulacija nakon Aprilskog rata omogućili su stvaranje Nezavisne Države Hrvatske (NDH), podržane od strane nacističke Nemačke i fašističke Italije.
Genocidno potvrđivanje državne nezavisnosti
Proglašena već 10. aprila 1941. godine, NDH je već sledećeg dana započela organizovano proganjanje i zatvaranje Srba. Starčevićev rasizam postaće ideološki temelj hrvatske države, a moć njegovih ideja iskazaće se kao zakonsko polazište u stvaranju čistog životnog prostora namenjenog hrvatskoj naciji. Primena rasističke doktrine prema Srbima izražena je u planu rešavanja srpskog pitanja u Hrvatskoj koji je objavio ustaški ideolog Mile Budak 1941. godine rečima: „Jedan deo Srba ćemo pobiti, drugi raseliti, a ostale ćemo prevesti u katoličku vjeru i tako pretopiti u Hrvate.“ Označeni kao hrvatski neprijatelji, Srbi su postali žrtve genocidnog plana čijem je ostvarenju pridavan i najviši patriotski značaj. Prema tom planu započeto je i ostvareno uništavanje čitavog srpskog naroda u zapadnim delovima Balkanskog poluostrva, odnosno na području na kojem je uspostavljena nacistička NDH. Masovni zločini nad srpskim narodom vršeni su sistematski na osnovu zakonodavstva NDH, detaljno isplaniranih akcija i organizovanog rada koncentracionih logora. Prvi od ukupno 26 koncentracionih logora je osnovan već 15. aprila 1941. u Koprivnici pod nazivom „Danica“. Početkom maja započinje izgradnja Jadovna, koji je bio u okviru sistema s logorima u Gospiću i na Pagu, a završen je 24. juna, kada je u njemu započeto masovno i brutalno ubijanje Srba i Jevreja bacanjem u duboke okolne jame. U periodu od 122 dana, do 21. avgusta kada je zatvoren, jer je oblast u kojoj se nalazio predata Italijanima, u njemu je stradalo oko 68.000 Srba. Tada je i odlučeno da se umesto ovog osnuje novi sistem logora Jasenovac sa znatno većim kapacitetom za ubijanje. Budući da je u njemu je pogubljeno, prema Enciklopediji Britanika, oko 800.000 Srba, već ovaj podatak određuje genocidne razmere ovog zločina. U literaturi i udžbenicima istorije nekadašnje SFRJ najčešće je navođeno da je broj stradalih u Jasenovcu preko 700.000, dok je u Enciklopediji Jugoslavije, na osnovu izveštaja Zemaljske komisije Hrvatske za utvrđivanje ovog zločina i upućenog 15. novembra 1945. Međunarodnom vojnom sudu za suđenje ratnim zločincima u Drugom svetskom ratu u Nirnbergu, navedeno da je taj broj između 500.000 i 600.000. Centar „Simon Vizental“ procenjuje da se radi o ukupno 600.000 stradalih Srba, Roma i Jevreja.
Kriterijum zla
Istorijski kontekst izvršenog genocida Hrvata nad Srbima daje ovom zločinu i odgovarajuće značenje koje pretpostavlja i njegovo tačno imenovanje. Premda je još Dekart u „Raspravi o metodu“ isticao važnost tačnog imenovanja, Alber Kami je u „Pobunjenom čoveku“ jasno istakao da „pogrešno imenovanje stvari uvećava nevolje sveta“. U vreme kada je došlo do opšte relativizacije dotadašnjih tradicionalnih određenja relativizacija zla ima za posledicu zlo relativizacije. Tako je i došlo do preimenovanja 11. novembra, dotadašnjeg Dana pobede saveznika u Prvom svetskom ratu, u Dan primirja, kako se potomci poraženih Nemaca u tom ratu ne bi osećali neugodno. Nešto od te pomirljive relativizacije je iskazano i u odluci Narodne skupštine Srbije 2021. godine da odbije Predlog rezolucije o ustaškom genocidu nad Srbima i proglasi 28. april, kada je 1941. izvršenim masakrom nad srpskim narodom u Gudovcu kod Bjelovara započelo ustaško konačno rešenje, za Dan genocida nad Srbima. Ovaj predlog grupe poslanika, među kojima i najstarijeg poslanika Smilje Tišma, koja je kao preživelo dete logoraš Jasenovca i osnivač udruženja preživelih iz ovog logora, odbijen je, uz kasnije nezvanično obrazloženje da bi to škodilo regionalnoj saradnji i stabilnosti, odnosno da se njime ne bi eventualno uvredili Hrvati.
Tom neslavnom pokušaju obeležavanja najvećeg stradanja srpskog naroda prethodi prihvatanje srpskog Muzeja žrtava genocida da se na osnovu poimeničnog popisa ovih žrtava približno odredi broj stradalih u genocidu, jer su prema revizionističkim shvatanjima predsednika Upravnog odbora ovog Muzeja, episkopa Jovana Ćulibrka, tvrdnje o 700.000 ubijenih Srba nemoralne i da u tom kontekstu treba preispitati i zvanični srpski stav o Alojziju Stepincu.
Redukovanje broja ubijenih Srba na 90.000 do 130.000 u skladu je s hrvatskim stavom, jer Slavko Goldštajn govori o nešto preko 90.000 ubijenih, dok Franjo Tuđman taj broj svodi na oko 40.000, pa su se na zajedničkom poslu o dekonstrukciji jasenovačkog mita i smanjenju „preuveličanog“ broja srpskih žrtava od više stotina hiljada našli aktuelni predstavnici srpskih institucija i potomci srpskih dželata. Ovim odbijanjem sprečeno je da se hrvatski genocid nad Srbima u NDH osudi i adekvatno obeleži najpre u Srbiji a potom i predstavi svetskoj javnosti kao najstrašniji zločin koji bi trebalo da ima svoje mesto u kolektivnoj memoriji čovečanstva. Ukoliko bi se definisao taj cilj, onda je neophodno uspostaviti adekvatan odnos prema istorijskim činjenicama vezanim za najveće stradanje srpskog naroda u NDH i prema sistemu logora Jasenovac kao središtu totalnog genocida nad Srbima i najstrašnijem logoru u ljudskoj istoriji. O teškoćama utvrđivanja takvog odnosa govori ne samo tendencija drastičnog umanjivanja srpskih žrtava već i težnja za negiranjem dosadašnjih realnih procena o približnom broju ubijenih Srba na području NDH i ignorisanjem relevantnosti naučnih metoda primenjivanih u utvrđivanju veličine ovog zločina.
Ukoliko je zlo u antropološkom smislu bol, patnja i šteta koje čovek doživi kako zbog delovanja drugog čoveka, tako i zbog posledica aktivnosti prirodnih sila, onda se kriterijum određenja veličine tog zla nastoji da utvrdi prvenstveno na osnovu broja stradalih. Prema broju poginulih u određenom boju ili tokom rata definišu se njihove dimenzije, kao što se brojem stradalih u prirodnim nesrećama i katastrofama određuje njihova veličina. Međutim, kada je reč o određenju zla, onda osim kvantiteta treba uzeti u obzir i broj ubijenih i način na koji je to učinjeno. Neosporno je važno koliko je jedna grupa ljudi ubila drugih ljudi, ali je i bitno kako su oni to učinili. Budući da je osim važnosti samih fakata bitan i kontekst koji im daje odgovarajuće značenje, idejni i ideološki okvir izvršenog zločina ima činjenični značaj u utvrđivanju prave istine o onome što se dogodilo.
Utvrđivanje broja
Iako je Holokaust postao simbol ljudskog stradanja u Drugom svetskom ratu, genocid nad Srbima koji su izvršili Hrvati u okviru svoje Nezavisne Države Hrvatske dobio je značenje jedinstvenog zločina u ljudskoj istoriji. Na ovom području su stradali i Jevreji i Romi, ali je broj stradalih Srba najveći. Razbuktalom mržnjom prema Srbima, Hrvati su pokrenuli mehanizam njihovog sistematskog i masovnog uništavanja. Genocidni plan ustaše su ostvarile uz učešće hrvatskog naroda i muslimana u Bosni i Hercegovini uz podršku Katoličke crkve u Hrvatskoj sa kardinalom Alojzijem Stepincem na njenom čelu. O tom stradanju nedovoljno se zna u svetu, a u domaćoj javnosti povremeno se javljaju težnje za revizijom broja ubijenih Srba i relativizacijom hrvatskih zlodela.
Licitiranje brojem srpskih žrtava u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj, a posebno u zloglasnom logoru Jasenovac, odvodi u poigravanje brojevima kojim se zamagljuju suština i veličina zločina. U svetlu činjenice da je tragična i strašna smrt samo jednog čoveka, masovno stradanje ljudi i smrt miliona nije samo statistika, kako je napisao Remark u „Crnom obelisku“, već tragedija umnožena brojem ubijenih ljudi. Međutim, kao što se od šume ne vidi drvo, kako se veli kada se od mnoštva ne uočava vrednost pojedinačnog, tako se i u statistici masovnog stradanja gubi tragičnost pojedinca. A upravo je suočavanje s njegovom tragedijom i smrću mogućnost katarzičnog preobražaja i stvaranje etičke odbrane da se tako nešto ne čini. Bunjuel je smatrao da ubistvo čoveka na filmu treba tako prikazati da podstakne katarzični potencijal u gledaocu i preovladavanjem pozitivnog i dobrog u njemu faktički onemogući ponavljanje takve scene u stvarnosti.
U tom smislu su za utvrđivanje razmere jednog zločina značajna i fakta, jer broj žrtva određuje veličinu i karakter zločina. Sistematskim ubijanjem Srba odmah po proglašenju svoje nacističke NDH, Hrvati su tokom trajanja ove države izvršenim zločinima ostvarivali plan o njihovom totalnom genocidu. Iako su se tokom rata neumereno hvalili brojem ubijenih Srba, posle rata iz straha od kazne nastojali su da zatru tragove zločina i umanje broj žrtava. O Nemcima postoje različita mišljenja, ali se ne može sporiti njihova obdarenost za preciznost i sistematičnost. Možda je i razumljivo da oni koji im se u svemu dive, poput Hrvata, zbog umanjivanja svojih zločina ne uvažavaju samo nemačke izveštaje o broju ubijenih Srba u NDH, ali je neshvatljivo da to isto čine i pojedini Srbi na odgovornim mestima.
Način ubijanja u Jasenovcu
Kako je sprečeno da se hrvatski genocid nad Srbima u NDH osudi i adekvatno obeleži najpre u Srbiji a potom i predstavi svetskoj javnosti kao najstrašniji zločin koji bi trebalo da ima svoje mesto u kolektivnoj memoriji čovečanstva! Šta o zločinu kažu nemački izvori i forenzički dokazi?
Ukoliko je već početkom novembra 1941. godine prema izveštaju Artura Hefnera, smatranog za jednog od njegovih najboljih nemačkih izvestilaca, na dužnosti oficira za transport iz sastava osoblja Nemačkog generala u Zagrebu Edmunda Glajzea fon Horstenaua, broj žrtava masakra nad Srbima u Bosni i Hercegovini na području u okviru tadašnje NDH procenjen na 350.000 do 400.000 ljudi, onda se može smatrati sasvim pouzdanom procena o približnom broju od oko milion ubijenih Srba pod ustaškim režimom do kraja rata 1945. godine.
Prema visokom činovniku spoljnih poslova Trećeg rajha Hermanu Nojbaheru, koji je u vreme Drugog svetskog rata obavljao poslove na Balkanu, može se sagledati približan broj srpskih žrtava u NDH. Svedočeći o tom broju 1943. godine, on kaže: „Kada ustaške vođe pričaju o tome da su zaklali milion pravoslavnih Srba – uključujući bebe, decu, žene i starce, to je onda, po meni, preterivanje i samohvalisanje. Na osnovu izveštaja koji su stigli do mene, procenjujem da broj nevinih, nenaoružanih, zaklanih Srba iznosi oko 750.000. Kada sam, po ko zna koji put, u Glavnom štabu stavio na dnevni red izveštaje o istinski užasnim stvarima koje se odvijaju u Hrvatskoj, Hitler mi je ovako odgovorio: „I ja sam poglavniku kazao da nije moguće samo tako iskoreniti tu manjinu, jer je ona, jednostavno, prevelika. – Da, kada bi čovek tačno znao gde je granica uništavanja jednog naroda“!
Komandant nemačkih trupa na jugoistoku i komandant 12. armije na Balkanu, general pukovnik Aleksandar fon Ler izneo je 1943. podatak da je u NDH ubijeno 400.000 Srba. U dopisima Trećem rajhu ustaše su se hvalile da su u Jasenovcu ubile milion i 400.000 Srba, ali su nacistički obaveštajci smatrali taj broj nerealnim i procenjivali da se radi između 900.000 i milion žrtava.
Forenzički dokazi Na osnovu izvršenih dubinskih sondaža i prostornih pokazatelja masovnih grobnica u sistemu logora Jasenovac, neosporno je da je u njima pokopano više od 700.000 ljudi. Iako su posle rata u cilju zatiranja tragova zločina mnogi dokazi uništeni, državna Komisija tadašnje Jugoslavije, na čijem čelu je bio antropolog Srboljub Živanović, utvrdila je na osnovu raspoloživih forenzičkih dokaza 1964. godine da je u ovim logorima, osim 33.000 Jevreja i 80.000 Roma, ubijeno 730.000 Srba.
U pretpostavljenom koordinatnom sistemu određenja veličine zla osim broja žrtava bitan je i način na koji je zločin izvršen. U tom smislu je i važno broj ubijenih Srba u NDH sagledati u kontekstu ustaške šovinističke ideologije uništavanja srpskog naroda, kojom su bili zadojeni i brojni Hrvati koji su učestvovali u sistematičnom ubijanju i proterivanju Srba.
U izveštaju kapetana Artura Hefnera, oficira za transport iz sastava osoblja Nemačkog generala u Zagrebu Edmunda Glajzea fon Horstenaua, smatranog za jednog od njegovih najboljih izvestilaca, od 5. novembra 1941. godine, opisuje se i masovni pokolj Srba u Bosni i Hercegovini. „Okrutnost sa kojom su pod vođstvom ustaša vršena ubistva u Bosni i Hercegovini prevazilazi, po izveštavanju mog izvora, sve ono što je do sada zabeleženo u krvavoj istoriji balkanskih naroda. Od streljanja se brzo odustalo, jer se to smatralo traćenjem municije. Zbog toga su odabrane druge vrste smrti. Tako su ljudi jednostavno klani kao životinje. U drugim slučajevima na hiljade ljudi poslato je na drugi svet tako što bi im lobanje čekićima ili sekirama bivale razbijane. Često su ljudi uterivani kao stoka u kuće, ambare i štale, koje su paljene a ljudi su ostavljani da umru u plamenu. Kod Bosanskog Petrovca, gde je do akcije Italijana unaokolo nepokopano ležalo preko 8.000 leševa, oko tragova spaljenog stoga sena 70 ugljenisanih leševa je pronađeno da leže unaokolo, a kako je moglo da se vidi, oni su žicom bili vezani za stog sena i paljenjem istog stradali su na lomači. Događalo se da su roditelji svoju malu decu, ne bi li ih spasili, puštali da skliznu kroz prozore kuća u plamenu, koje su bile opkoljene od strane ustaša. Međutim, ustaše su donosile vile za seno i đubrivo, nabadale decu na njih i ubacivali ih natrag u plamen. Jedva da se može uopšte zamisliti takva jedna okrutnost, pred kojom bi se i neljudi užasnuli, a čak su im i crkve služile za to da se u njih uteraju ljudi poput stoke i da se tamo ubiju… Broj žrtava masakra nad Srbima procenjuje se na 350.000 do 400.000 ljudi…“
Način ubijanja
U neposrednom svedočenju o ustaškom zločinu nad Srbima u selu Rogulja jedna izbeglica veli: „U decembru 1941. je u selu Rogulja, opština Zrinj, opština Dvor na Uni, ubijeno 16 Srba i žena. Živima iz Rogulja su pretesterisali tela, ženama su odsekli noge do kolena a zatim ih naterali da jašu. Neke su žene pak morale celu noć da stoje u reci Zrinjski tako da su umrle od hladnoće. Oni koji su još živi iz ovog sela, pobegli su u šumu.“
Avgusta 1941. godine su na Kordunu ustaše i nemilosrdno ubijale nemoćan i nenaoružan srpski narod. Malu uplakanu decu su bacali u živi kreč, a odrasle ubijali čekićima, maljevima, budacima, sekirama i klali kamama. Autentičan zapis o ovom zločinu sačinio je komandant Četvrtog bataljona Nikola Basara, koji je krenuo 21. jula šumskim putem sa još 14 boraca i suočio se sa jezivim prizorom. Ustaške jedinice su sredinom jula 1942. u šumi Mašvina kod Rakovice na Kordunu izvršile strašan zločin, tako što su od 20 zaklane dece, koje su tada znatno više poubijali, starosti do jedne godine, poređali u kolo. Na proplanku šume preko nagih tela 10 devojčica položenih na leđa stavljeno je 10 nagih tela dečaka, u položaju trbuhom na trbuh. Nožicama prema unutra, a glavama prema spoljašnosti postavljeni su ukrug kao da se drže za ruke. Ovo mrtvo dečje kolo u Mašvini simbol je ustaške genocidne monstruoznosti nad Srbima u NDH.
U izjavi jedne Hrvatice, datoj u Beogradu 1. januara 1942, izneta je istina koju je ona saznala od svog rođaka hrvatskog pukovnika o masovnom stradanju Srba u Jasenovcu. „U koncentracionom logoru u Jasenovcu Srbi su smešteni u drvenim barakama, koje se nalaze na mokrom i vlažnom terenu, tako da im voda doseže do kolena. Ako legnu, ne mogu da se održavaju na vodi, već stoje celu noć na nogama, a voda im doseže do kolena. U ranu zoru, ustaše ih bude pucnjima iz pušaka, odnosno pucaju u njih. Onaj koga metak pogodi, pada mrtav, a ostali se jadno vuku kroz glib, onaj ko padne u vodu bude zatučen od strane ustaša. Sve dok ljudi mogu da idu, rade na brani na Savi i u isto vreme služe kao most za ustaše preko blata i to na takav način što dva para ljudi stoje do grudi udaljeni na par metara; na ramenima moraju da drže daske, a ustaše po njima hodaju kao po mostu. Ova mučenja traju po celi dan, čim neko usled ovih muka padne, biva odmah zatučen ili živ zakopan.“
Sistematsko ubijanje Srba u Jasenovcu i u drugim logorima u NDH nisu činili službenici pokorno izvršavajući naređenja svojih pretpostavljenih, poput nekih Nemaca u koncentracionim logorima, već zločinci koji su svojeručno ubijali nedužne i u tome nalazili zadovoljstvo. Prema zapisu Dr Samjuela Pinta, uzaludna su bila nadanja zatočenika da bi bar o božićnim praznicima mogao u logoru biti mir, jer je upravo na sam Božić 1942. godine dovedena grupa pakračkih Srba koje su najkrvaviji Luburićevi saradnici, Ivica Matković, Ljubo Miloš, Jozo Matijević, Mujo Musić i drugi, odmah počeli da kolju, takmičeći se čitavog dana ko će biti najkrvoločniji u vađenju srca, grkljana i očiju srpskim žrtvama.
Smatralo se da u Jasenovcu niko ne kolje i ne ubija tako dobro i brzo kao Miroslav Filipović Majstorović, poznat kao fra Sotona. Međutim, da bi se tačno utvrdilo ko je od jasenovačkih koljača najbolji, organizovano je u noći između 29. i 30. avgusta 1942. takmičenje u kojem se nekoliko ustaša, Bonzo, Žile, Zrinušić i Brzica, nadmetalo u ubijanju zatočenih Srba. Za ovu svrhu su koristili posebno napravljen nož sa čvrstom rukavicom za brzo klanje, koji je, zbog raširene upotrebe u ustaškim logorima za ubijanje Srba, nazvan srbosjek. Pobedio je Petar Brzica, student prava, vatreni član predvodničke katoličke organizacije „Križara“ i ustaški stražar u Jasenovcu, koji je tog dana, prema autentičnom svedočenju Hrvata Nikole Nikolića, zaklao 1.360 ljudi i osvojivši titulu „koljačkog cara“ bio nagrađen zlatnim satom, srebrnim servisom, pečenim prasetom i bocom vina.
U Jasenovcu su brojne žrtve bile klinovima zakucane za drveće i dugo umirale u najtežim mukama. Međutim, takmičenje u ubijanju i uživanje u mučenju žrtava pokazuje svu monstruoznost ustaških zločina. Na osnovu ekshumiranih delova tela, komisija koju je vodio Živanović je pobrojala i detaljno opisala više od 40 načina na koje su dželati ubijali ljude u logorima iz sistema Jasenovac. Svedočeći o rezultatima tih istraživanja, Živanović veli: „Najjezivije je verovatno bilo ubijanje žrtava maljem. Strašno je to što ukoliko koljač nije uspeo potpuno da prekolje žrtvu, ona bi bila živa bačena u raku da polako umire. Ako bi udarac maljem bio direktan, razbila bi se lobanja i nastupila bi momentalna smrt. Ali, ako je udarac skliznuo sa strane, kod slepoočnice, povređena bi bila samo meka tkiva. Ta žrtva bi umirala u teškim mukama, a smrt bi nastupila od posledica gušenja u sopstvenoj krvi ili zbog unutrašnjeg krvarenja. Ustanovili smo da je oko 20 procenata žrtava u momentu bacanja u masovnu grobnicu bilo živo. To je stravičan broj, kao da su dželati namerno hteli da se jadnici što više muče. Mnoge žrtve su bile, da tako kažem, preklane do pola. Nije potpuno bila presečena vratna arterija, a toliko se užasavam na tu pomisao da nemam snage ni da vam kao doktor opišem kako strašno izgleda smrt sporim smanjivanjem protoka kiseonika u mozak… Prilikom iskopavanja nalazili smo i cucle, kantice za mleko, štake, sve ono što je neko nosio… Nisu stigli ni da ih opljačkaju do kraja, samo im je bilo bitno da ih ubiju. Bilo je tu i zlatnika, zlatnih krstića, svega… Nacisti su Jevreje u svojim logorima prvo skidali do gola i otimali im dragocenosti. Ustaše to nije zanimalo, jedino su želeli da što pre ubiju žrtvu.“
Poput nacista koji su u krematorijumima spaljivali žrtve, prethodno usmrćene u gasnim komorama, ustaše su totalni genocid nad Srbima vršili njihovim potpunim fizičkim uništavanjem. Zato se nikad neće tačno utvrditi broj ubijenih Srba jer su mnogi i živi skuvani u kazanima za pravljenje sapuna u Donjoj Gradiški, o čemu svedoče sačuvani materijalni dokazi. Zbog toga što su i mnogi pripadnici srpskog naroda i živi spaljivani u specijalno za tu svrhu konstruisanim Pačilijevim pećima nikada se neće tačno utvrditi broj srpskih žrtva u Jasenovcu.
Nemoguće je utvrditi koliko je leševa ubijenih Srba bačeno u Savu, ali je nekoliko desetina hiljada tokom ove reke doplutalo čak do Beograda. Iako svojim proticanjem sve odnosi i pere, voda kao simbol samog života omogućuje njegovo taloženje i memorisanje koje i predstavlja osnov viših životnih oblika. U tom smislu i jasenovačke žrtve sahranjene ispod Kalemegdana opominju na potisnuti i još potpuno neosvešćeni sadržaj tragičnih istorijskih zbivanja.
Totalnost u ostvarivanju genocidnog plana i način izvršenja zločina pokazuje da su Nemci Holokaustom počinili veliki genocid, a da su najveći i najstrašniji pokolj u istoriji izvršili Hrvati nad Srbima. Traumatična prošlost kolektiva je postala individualno iskustvo koje je u odsustvu institucionalno kanonizovane memorije i stalnih osporavanja razmere i suštine genocida bitan činilac kulture sećanja. Zbog formalnog prihvatanja istine o genocidu, a suštinski duboko potisnutog bola koji je postao nesvesni činilac nacionalnog identiteta, svaki pripadnik srpskog naroda ima i svoj doživljaj te istine o njegovom stradanju. Oni koji ne priznaju to osećanje, život, ipak, prinudno suoči sa neprijatnom istinom.
Hrvatska je stvorena na genocidu koji su Hrvati izvršili nad Srbima, a nepriznavanjem i nekažnjavanjem tog zločina, već njegovim slavljenjem, povodom završne operacije proterivanja srpskog naroda u najvećem etničkom čišćenju u Evropi posle Drugog svetskog rata stvoreno je pogodno tle da u ovoj državi ne prestaju napadi na Srbe. Iako se istorija ne ponavlja, događaji iz prošlosti nesumnjivo utiču na aktuelna zbivanja. Ukoliko se potisnuti i nekažnjeni zločini, sa duboko traumatičnim posledicama za žrtve, opravdavaju i legitimišu, njihovo ponavljanje se događa bez dovoljne kritičke svesti o njihovom sprečavanju. Budući da takva svest nije institucionalno izgrađena, nedemontirani mehanizam odnosa prema žrtvi omogućuje činjenje novih zala.
Najnoviji napad na njih se i dogodio u subotu, 11. novembra, kada su u Zadru u dva odvojena incidenta, dan pre košarkaške utakmice između „Zadra“ i „Crvene zvezde“, maskirani napadači napali i povredili članove UO beogradskog kluba i novinarske ekipe. Zbog ovih incidenata, beogradski klub je zahtevao da se utakmica odigra bez prisustva publike, ali tom zahtevu nije udovoljeno. Sutradan su navijači „Zadra“ tokom utakmice na tribinama istakli zastavu fašističke Nezavisne Države Hrvatske. Tom zastavom se ne prekrivaju incidenti, već se ukazuje na njihov neprevladani uzrok koji obnavlja stare i stvara nove rane.
AUTOR: Bojan Jovanović
SKINI APLIKACIJU
.png)
