ZA SLOBODU PALO 5 000 RATNIKA IZ VELIKE PLANE: Svoje kosti ostavili na raznim bojištima

Velika Plana je podnela ogromne žrtve u svim odbrambeno otadžbinskim ratovima koje su Srbija i srpski narod vodili u dvadesetom veku.

Planjani su u Drugom svetskom ratu ginuli kao pripadnici partizanskog i četničkog pokreta, branili su otadžbinu i od agresije zločinaca iz NATO pakta,  u ratovima od 1991. do 1995. godine učestvovali su u borbama za odbranu srpskog naroda u BiH i Hrvatskoj, ali su nemerljivo najveće stradanje doživeli na početku prošlog veka, u ratovima od 1912. do 1918. godine.

Iz opštine Velika Plana u Prvom balkanskom ratu, Drugom balkanskom ratu i Prvom svetskom ratu poginulo je 3.444 vojnika, oficira i podoficira, pripadnika Vojske Kraljevine Srbije.  Dovoljno da se formacijski popuni jedna brigada. Poređenja radi, u ratu koji je devedesetih godina prošlog veka vođen na prostoru BiH lake pešadijske brigade VRS brojale su između 1.500 i 2.000 boraca.

Samo deo poginulih Planjana je sahranjen u svojim rodnim mestima, a većina počiva na znanim i neznanim grobljima od Cera i Kolubare, preko vrleti Prokletija i obale Jadranskog mora u Albaniji, do Krfa, Vida i Zejtinlika.

Zbog poslovične srpske aljkavosti, kada su u pitanju popisi sopstvenih ratnih žrtava, ali i epskog stradanja srpskog naroda od 1912. do 1918. godine, u kojem su stradale ne samo čitave porodice, već i čitava sela i jedinice, a arhive nestajale u plamenu, albanskim gudurama i rukama okupatora, ne postoji ni približna evidencija o tome koliko vojnika iz Velike Plane je poginulo u borbi, koliko je podleglo gladi, iznemoglosti, tifusu i drugim bolestima, kao ni gde i kada su se te smrti dogodile.

Tako ja je skoro izvesno da je broj poginulih i veći od navedenog. Početkom dvadesetog veka, područje koje danas obuhvata opština Velika Plana administrativno je bilo organizovano u Oraški srez, čije se sedište nalazilo u Velikom Orašju.

U sastavu sreza su se nalazili i Saraorci, koji danas pripadaju Smederevu i Mala Plana, koja pripada Smederevskoj Palanci, ali u 3.444 poginula vojnika nije uračunato i 308 poginulih iz ta dva sela, već samo poginuli iz naseljenih mesta koja se sada nalaze u sastavu Velike Plane.

Najviše poginulih je bilo iz Lozovika, čak 473. Slede Staro Selo sa 378, Velika Plana sa 374,  Miloševac sa 357 i Krnjevo sa 346 palih ratnika. Veliko Orašje i Kruševo dali su 283 poginula borca, trojicu više od Donje Livadice iz koje je stradalo 280 junaka i jadnika. Iz Markovca je poginulo 276, iz Rakinca i Kupusine 193, iz Radovanja 143, iz Trnovča 137 i iz Novog Sela 131 borac.

Velika Plana im se nije dostojno odužila. U istoimenom gradu i navedenim selima postoji više od stotinu ulica koje su ime dobile po partizanima, njihovim jedinicama i komunističkim rukovodiocima, na čelu sa Josipom Brozom Titom. Nema iole ozbiljnijeg borca iz Titove vojske iz ovog kraja da je poginuo u ratu a da nije dobio svoju ulicu.

Ali je zanemarljiv broj ulica dobio po palim pripadnicima Vojske Kraljevine Srbije.

Podsećanje na njih uglavnom je ograničeno na davanje ulicama imena čuvenih srpskih vojvoda, divizija i pukova, te imenjna po mestima na kojima je tadašnja srpska vojska vodila svoje najčuvenije bitke.

Boj za slobodu otadžbine Planjani su vojevali u redovima Dunavske, Šumadijske i Konjičke divizije. Ratnici sa juga opštine – iz Markovca, Starog Sela, Novog Sela, Radovanja i Rakinca su bili u sastavu Šumadijske, a njihovi saborci iz Plane i severnih delova opštine u Dunavskoj diviziji.

Po istom teritorijalnom principu bili su mobilisani i konjanici iz Velike Plane: oni sa severne polovine opštine u Četvrti konjički puk, oni sa juga u Treći konjički puk.

Zanimljivo je da su upravo junaci iz Dunavske i Konjičke divizije u jesen 1918. oslobodili Veliku Planu.

Nema podataka o broju civila koji su stradali u odbrambeno-otadžbinskim ratovima koji su vođeni početkom prošlog veka. Profesor Darko Ivanović, najpoznatiji hroničar Velike Plane, kaže da nije istraživao te podatke, ali da su razmere stradanja bile ogromne, posebno 1915. godine, kada je Pomoravljem harao smrtonosni tifus, od kojeg je u Srbiji umrlo oko 150.000 ljudi.

Nažalost nema tačnih podataka o broju poginulih ratnika iz Velike Plane u Drugom svetskom ratu. Prema nezvaničnim podacima u partizanskim jedinicama pod komandom Josipa Broza na ovaj ili onaj način, što u borbama protiv nemačkog okupatora, što u bratoubilačkom ratu protiv četnika, poginulo je između 400 i 600 stanovnika ove opštine, dok se broj palih pripadnika antifašističkog pokreta Draže Mihajlovića takođe meri stotinama.

U ratovima koji su vođeni na razvalinama SFRJ, od Slovenije, preko Hrvatske i BiH , do Kosova i Metohije, u redovima Jugoslovenske armije i Ministarstva unutrašnjih poslova poginulo je trideset vojnika i policajaca iz Velike Plane ili čije porodice su nakon ratnog vihora i tragedije koja ih je zadesila došle da žive u Veliku Planu.

Od 1991. do 1999. godine Planjani su najviše ginuli na Kosovu i Metohiji, braneći zemlju od fašista iz NATO, zatim u Sarajevu, na vukovarskom ratištu, na Baniji, u Podrinju….

Kad se saberu poginuli iz dva balkanska rata i Prvog svetskog rata, partizani i četnici poginuli u Drugom svetskom ratu, zatim poginuli u ratovima koji su vođeni krajem dvadesetog veka, dobije se broj od skoro 5.000 Planjana, koji su život dali ratujući za slobodu Srbije i srpskog naroda. Najviše njih u borbama, ali ne mali broj njih je u vreme ratnih dejstava stradao od bolesti i gladi. Posebno masovno umiranje zabeleženo je u povlačenju Vojske Kraljevine Srbije na albansko primorje, krajem 1915. godine.

BONUS VIDEO: Vesna Rivas ispričala psihoterapeutu šokantne detalje o svom životu…

SKINI APLIKACIJU