KARTA U JEDNOM PRAVCU: Londonski voz SMRTI!

Kada su urbana groblja počela da se pune, železnica London Nekropola izgrađena je sa jednom svrhom: da odvede pokojnike na groblje van grada.

Sredinom 1800-ih London se spremao da pukne. Dok su mladi ruralni ljudi jurili za novim mogućnostima u industrijskim poslovima, gradsko stanovništvo se više nego udvostručilo u prvoj polovini 19. veka. Stanovnici tadašnjeg najvećeg grada na svetu bili su nagurani u sve gužve. Iz čađavih fabričkih dimnjaka nadimao se zagušljiv dim i visio u vazduhu kao pokrov. Konjski đubrivo je prekrivalo ulice, a ljudska kanalizacija se nakupljala u reci Temzi.


foto:wikipedia

U senci, paralelno sa životnim uslovima u gradu, londonski mrtvi su takođe bili prepuni. Gradska groblja su bila prepuna. Mala crkvena groblja su vekovima bila glavno mesto za sahranjivanje londonskih mrtvih. Kako je gradsko stanovništvo naglo poraslo, ova mesta su se pokazala užasno neadekvatna za podršku novom stanovništvu. Grobovi su iskopani previše plitko, i previše blizu jedan drugom. Oštre kiše otkrile su mračne prizore raspadanja.

 U 1830-ih, parlament je pokrenut da interveniše. Prva velika gradska groblja u privatnom vlasništvu dobila su dozvolu za rad na tadašnjoj periferiji Londona. Planirana kao vrtovi nalik parku, prostrana i pomno uređena, ova nova groblja nazvana su „Veličanstvenih sedam“. Mesta za sahranjivanje bila su skupa, tako da su ova nova mesta samo sprečila krizu za one koji su to mogli da priušte.

Prigradska rešenja
Kako je industrijalizacija stvorila i bum stanovništva u Londonu i njegove probleme sa sahranjivanjem, dva preduzetnika, Ričard Broun i Ričard Spraj, verovali su da su pronašli odgovor na nedostatak grobljanskog prostora u novom industrijskom izumu: železnici. Verovali su da bi ovaj novi oblik prevoza mogao biti rešenje za mase, a ne samo za bogate.

foto:wikipedia

Prema članku u Rečniku nacionalne biografije objavljenom ubrzo nakon njegove smrti, Broun je imao reputaciju da je „zauzeto angažovan u projekciji brojnih šema, od kojih su većina bile pomalo fantastične prirode“ i da ih je divlje promovisao pamfletima i pismima. Zajedno sa Sprajem, advokatom koji je, čini se, proveo neko vreme u dužničkom zatvoru, napravili su planove za groblje koje je bilo toliko veliko da  su tvrdili da bi moglo da zadrži posmrtne ostatke svih Londonaca.

Religija pokojnika je određivala gde će se završiti njihovo poslednje putovanje. Kada je ušao u groblje, voz je prešao na dve stanice: jedan za članove Engleske crkve, a drugi za „nekonformiste“. Zgrade grobljanske stanice često su služile kao čekaonica, prostor za prijem sahrane, stambeni prostor za zaposlene na groblju i, strateški, izložbeni prostor u kojem su posetioci mogli da pogledaju niz nadgrobnih spomenika napravljenih na licu mesta. 

Propadanje voza smrti
Partnerstvo groblja i železnice nikada nije bilo uspešno kao što je planirano. Po svojim ranim procenama, Broun i Sprie su planirali da uzimaju 50.000 tela godišnje, ali u prvih 20 godina rada, taj godišnji broj je u proseku iznosio samo oko 3.200. A posle sto godina rada, na groblju je živelo samo 216.390 stalnih stanovnika. Cilj osnivača bio je pet miliona.

 Tokom druge polovine 19. veka, parlament je doneo niz zakona koji su čistili groblja u unutrašnjosti grada i zahtevali od lokalnih vlasti da obezbede groblje kao javnu uslugu. Tokom 1900-ih, kremacija je postala sve popularnija, a motorna mrtvačka kola učinila su pešačenje do prigradskih groblja pristupačnijim.

foto:wikipedia

Sve je to značilo da je potražnja za pogrebnim vozom opala. Željeznički operateri su postali frustrirani kada su igrači golfa, obučeni kao ožalošćeni, više puta koristili voz s sandukom da jeftino stignu do obližnjeg terena za golf. Bilo je čak i izveštaja da su direktori pogreba imali malo previše duha u pabovima na groblju. Do 1930-ih, vozovi su retko saobraćali više od dva puta nedeljno. (Pogledajte 24 sablasna mesta širom sveta.)

Krah Nekropolske železnice uzrokovalo je bombardovanje stanice Vaterlo 1941. godine, koje je dovelo do trajnog zatvaranja preduzeća


Glas javnosti