Miroslavljevo jevanđelje, srpska knjiga nad knjigama
Kultura
Autor: Glas javnosti
Autor: Glas javnosti
Najstarija srpska knjiga pisana ćirilicom „Miroslavljevo jevanđelje“ jedinstven je istorijski i umetnički dokument ne samo u srpskoj već i u svetskoj kulturi.
Ovo remek delo nastalo je u 12. veku u srednjovekovnoj Raškoj, kada je zahumski knez Miroslav, brat Stefana Nemanje naručio prepis bogoslužbene knjige carigradske crkve Svete Sofije. Nacionalni dragulj koji se čuva u posebnim uslovima, odnedavno je ponovo pred posetiocima Narodnog muzeja: od 3. decembra, svakog četvrtka i subote do 14. januara 2023. godine, u terminu od 12 do 20 časova „Miroslavljevo jevanđelje“ biće izloženo u Narodnom muzeju Srbije.
Istoriografija ne može do kraja da objasni opčinjenost srpskih vladara ovom knjigom, kao ni njihove neverovatne postupke koji su doveli do spasavanja samog rukopisa. Jevanđelje je uspelo da izbegne sudbinu bezbroj drugih spaljenih, ukradenih, oštećenih srpskih manuskripta, mnogih dragocenosti.
Taj zajednički jezik srednjeg veka svedoči i o zajedničkim duhovnim korenima, ruskog i srpskog naroda, ali i bugarskog, beloruskog... On je i koren pravoslavne vere, pismenosti, kulture.
Želeći da svojoj zadužbini, Crkvi Svetog Petra i Pavla učini poseban dar, knez Miroslav je posao izrade Jevanđelja poverio vrsnim zahumskim prepisivačima, koji ga ispisuju na staroslovenskom jeziku, srpskog izgovora, dok su za prevod korišćena pravila raškog pravopisa.
Odlikuje ga jedinstveni splet romaničkog stila i vizantijske tradicije, a ono što ga čini jedinstvenim jeste 296 minijatura crtanih perom, bojenim i ukrašenim zlatom. Dijak Gligorije, čiji se potpis nalazi na poslednjem ispisanom listu, smatra se pisarem ili minijaturistom.
Jedini sačuvani primerak zahumske škole
Inicijale odlikuje raznovrsnost u kombinovanju geometrijskih i floralnih prepleta, sa zoomorfnim elementima stvarnih i fantastičnih životinja. Kožni povez jevanđelja, ukrašen monogramima, floralnim ornamentom i koncentričnim krugovima, najverovatnije potiče iz 14. veka, iz nekog od svetogorskih manastira.
„Miroslavljevo jevanđelje“ sadrži 362 strane na najfinijem belom pergamentu. Ovaj prvi i jedini sačuvani primerak zahumske prepisivačke škole, sa ukrasnim minijaturama i inicijalima spada u red najlepših srednjovekovnih književnih dela.
Svedok zajedničkih duhovnih korena Srba i Rusa
Tekst „Miroslavljevog jevanđelja“ istovetan je tekstu „Ostromirovog jevanđelja“ koje je nastalo vek ranije, što upućuje na zaključak da se služba božija vršila na istom jeziku na prostoru od Jadranskog do Crnog mora, preko Moldavije i skroz na sever, do Novgoroda, a verovatno i dalje
„Miroslavljevo jevanđelje“ je jevanđelistar, u njemu su sva četiri jevanđelja koja su prilagođena dnevnoj upotrebi u crkvi. Jevanđelistari započinju čitanjima na Vaskrs, kada se čita prva glava Jevanđelja po Jovanu.
Od Hilandara do Narodnog muzeja
Do danas, nije precizno utvrđeno ni kako je „Miroslavljevo jevanđelje“ stiglo do Hilandara. Pretpostavlja se da je rukopis na Svetu Goru poslao sam knez Miroslav, ili da su to učinili njegovi potomci, budući da je Hilandar u to vreme bio srpski duhovni i kulturni centar.
Prvi poznati podatak o mestu čuvanja Miroslavljevog jevanđelja u manastiru Hilandar potiče iz sredine 1845-1846. godine kada je ruski vladika Porfirije Uspenski, očaran lepotom knjige, isekao jedan list iz jevanđelja i odneo ga u Petrograd, gde se i danas čuva u Nacionalnoj biblioteci.
Kralj Aleksandar Obrenović dobio je na poklon Miroslavljevo jevanđelje i osnivačku povelju Hilandara prilikom posete manastiru u martu 1896. godine. Rukopis je tada donet u Beograd. Tokom nemirnih vremena, najstariji srpski ćirilični rukopis čuvan je sa najvećom pažnjom. Predat je Narodnom muzeju 1945. godine.
Zbog izuzetnog značaja i vrednosti, Miroslavljevo jevanđelje proglašeno je za kulturno dobro od izuzetnog značaja 1979. godine. Upisano je juna 2005. godine na listu Uneska „Pamćenje sveta“ (Memory of the World).
BONUS VIDEO
SKINI APLIKACIJU
