NIZ KRIZA MODERNOG DOBA: Odnos velikih sila prema Balkanu i nemilosrdna borba za primat! (FOTO)

Regionalne i vanregionalne sile region Balkana već dugo smatraju značajnim zbog njegovih prirodnih, ljudskih, ekonomskih i političkih karakteristika.

Kao rezultat geografskog položaja regije, složenog etničkog konteksta, verskih ideologija i ekonomije, Balkansko polustrvo prolazi kroz niz kriza i sporova u moderno doba, uključujući njegovu ključnu ulogu u oba svetska rata. Regija je dugo bila poprište rivalstva između svetskih sila, a ono se samo dodatno pojačalo od kraja hladnog rata i sloma komunističkih režima u istočnoj Evropi.

Tokom posljednjih nekoliko decenija, Sjedinjene Države, Rusija, EU i Kina pokušale su da iskoristie svoju moć kako bi proširile uticaj na Balkanu. U današnjem multipolarnom svetu male države, uključujući zemlje Balkana, mogu igrati stratešku ulogu. Ako ih neka svetska sila zanemari, ove male zemlje spremne su raditi sa drugim, konkurentskim snagama. U skladu sa tim, Sjedinjene Države, Rusija, EU i Kina nastoje proširiti svoj uticaj usvajanjem nove geopolitičke strategije za Balkan.

Položaj EU na Balkanu

Sa 27 članova, više od 447 miliona ljudi i geopolitičkim uticajem, Evropska unija nudi jedinstveni model regionalne konvergencije. Međutim, nakon formiranja EU, u političkim i akademskim krugovima vodilo se mnogo rasprava o položaju EU u međunarodnim odosima. Uprkos sukobljenim interesima država članica, EU se sve više predstavlja kao kolektivno moćan igrač na svetskoj sceni, koji kroz vlastitu spoljnu politiku teži jačem uticaju na međunarodnoj sceni. Kao rezultat toga, ključno je istražiti kakav je učinak normativna snaga EU imala na zapadni Balkan, alate koje je koristila i glavne izazove sa kojima se susrela.

Zapadni Balkan je u prošlosti bio zaštitna zona, predstavljajući velike krize i pretnje ostatku Evrope. Nakon završetka hladnog rata i sloma komunističkih režima, Balkan je bačen u rat. Ipak, uprkos svojoj vrlo osporavanoj i komplikovanoj istoriji, Balkan je i dalje od posebne važnosti za EU. Geografska blizina ove regije, istorijske i kulturne sličnosti i zajedničke granice stvorili su osnovu za razvoj odnosa. Međutim, razlike između zemalja Balkana i nedostatak jasnog rasporeda za pridruživanje EU (kao i različiti pogledi članica EU na politiku proširenja) odbacili su mogućnost punopravnog članstva u EU. U posljednjih nekoliko godina određeni događaji na zapadnom Balkanu su primorali EU da promeni svoju strategiju prema zemljama regiona i postane daleko aktivnija u ovom delu Evrope.

 

 

 

View this post on Instagram

 

 

 

A post shared by ᑎᗩTᕼᗩᒪIE KᖇᗩEᗰEᖇ (@nathalievanorton)

Jedan od razloga zbog kojih EU otvara vrata Balkanu je neutralisanje geopolitičkih uticaja Rusije i Kine u regionu. U proteklih nekoliko godina Rusija i Kina uložile su velika sredstva u zapadni Balkan, učvrstivši svoj status snažnih trgovinskih partnera. Drugi razlog zbog kojeg EU otvara svoja vrata je taj što je Balkan relativno turbulentna regija koja pati od etničkih sukoba i organizovanog kriminala, pa EU već dugo pokušava ojačati stabilnost u tom području. Takođe, postoji opasnost da se problemi prisutni u regionu Balkana nastave i da se na kraju prošire čak i na EU. Treće, Balkan je tranzitni region i stoga ga treba koordinirati sa strukturama EU za snabdevanje energijom, posebno važnom za zemlje Zapadne Evrope.

Prisustvo Sjedinjenih Američkih Država na Balkanu

Nakon hladnog rata i tokom ratova u bivšoj Jugoslaviji, Sjedinjene Američke Države proširile su svoje političko prisustvo na Balkanu bilateralnim političkim i sigurnosnim odnosima, kao i članstvom u NATO-u. Neko su vreme SAD zadržale uporište ii gotovo konsolidovale svoje geostrateško prisustvo u regiji. Međutim, nakon nekog vremena, uloga EU u upravljanju krizama na Balkanu ojačala je, umanjujući uticaj SAD. Ipak, SAD se nadaju da će povratiti svoj uticaj na zapadnom Balkanu kroz partnerstvo i podršku EU, posebno kao sredstvo za suzbijanje ruskog uticaja. Na primer, Srbija je jedna od najvećih republika bivše Jugoslavije i ima tradicionalne i bliske veze s Rusijom. Vašington je stoga na razne načine nastojao oživeti i poboljšati svoje odnose s beogradskom vladom, kao i održati nivo prisustva u tom području, kao protivtežu ruskom prisustvu. Zbog toga je NATO sa 4.000 vojnika smešten u bazi Bondstil na Kosovu.

 

 

 

View this post on Instagram

 

 

 

A post shared by ✂️ Barber Legends ✂️ (@barber__legends)

S obzirom na to da je Srbiji članstvo u EU jedan od prioriteta, redovno je pod političkim pritiskom Brisela ili Vašingtona. Od Srbije se u više navrata tražilo da se pridruži zemljama koje su uvele sankcije Rusiji zbog Ukrajine. Trampova administracija je 2017. godine odlučila da posreduje u regiji, jer su regionalne tenzije eskalirale. Administracija je definisala tri glavna cilja: prvi, trajno prisustvo američke vojske u jugoistočnoj Evropi, drugi, istorijsko pomirenje sa Srbijom, koja može postati saveznik SAD-a u regiji, pod uslovom da se distancira od Rusije i treće, aktiviranje napora američkog posredovanja u rešavanju regionalnih sporova, posebno normalizacije odnosa između Srbije i Kosova.

Položaj Rusije na Balkanu

Baš kao što SAD i EU optužuju Rusiju da se meša u unutrašnje stvari Balkana, i Moskva je zabrinuta zbog prisustva SAD i EU na Balkanu. Iz Moskve tvrde da Zapad pojačava napore na uvođenju balkanskih zemalja u NATO, kao deo opšteg plana protiv Rusije. Ulazak Balkana u NATO smatra pretnjom za njegove granice, jer NATO pokušava da se približi ruskim granicama sa članstvom evropskih zemalja. Čak će i ideja da se balkanske zemlje pridruže EU biti neugodna za Rusiju. Ulazak Balkana u EU imao bi vanredne posledice za Rusiju.

 

 

 

View this post on Instagram

 

 

 

A post shared by FWG 1240 (@fwg1240)

Ruske kompanije moraće se pridržavati strogih standarda EU da bi sarađivale sa kompanijama na Balkanu, što će stvoriti teže uslove od postojećih.

Prema opštoj spoljnotrgovinskoj politici EU, balkanske zemlje moraju napustiti svoj sporazum o slobodnoj trgovini s Rusijom, ako se pridruže EU.Integracija balkanskih zemalja u EU povećala bi broj zemalja koje su uvele sankcije Rusiji.

Zajedno sa SAD, Brisel može ponuditi podsticaje poput članstva u EU, članstva u NATO-u ili domaćih investicija. U međuvremenu, Rusija, takođe, ima mnoge jake tačke poluge, posebno pristup prirodnom gasu, za privlačenje balkanskih zemalja. Međutim, nakon 2016. godine, SAD i EU koristile su Transjadranski gasovod za isporuku gasa iz Azerbejdžana u Grčku i Albaniju, preko Turske, zatim u Crnu Goru, Bosnu i Hercegovinu i Hrvatsku da smanje oslanjanje na ruski prirodni gas. Ali čak i tako, Rusija je snažno prisutna u regionu

Kina i Balkan

Tokom proteklih nekoliko godina, Kina je uložila velika sredstva na Balkan i jedan je od najvećih trgovinskih partnera u regiji. Kineski napredak na zapadnom Balkanu postao je dalekosežan, od projekata mostova u Hrvatskoj do direktnih investicija u bosansku energetsku infrastrukturu. Štaviše, Kina planira proširiti 5G mrežu u Srbiji. Međutim, diplomatske i ekonomske aktivnosti Pekinga na Balkanu izazivaju zabrinutost zbog nestabilnosti u regionu.

 

 

 

View this post on Instagram

 

 

 

A post shared by Megacities (@mega.cities)

Generalno, tokom istorije Balkana, geopolitičko rivalstvo i sporovi oko regionalnih pitanja stvorili su vrlo opasnu kombinaciju i podstaknuli vojne sukobe. Ovo rivalstvo je danas još važnije sa stranim konkurentskim silama, koje se takmiče oko pitanja koja uključuju ekonomski uticaj, odbrambenu saradnju i političku podršku zemljama regije. Osim što je strateški politički region, Balkan je i ekonomski važan ulaz za svetske sile. U međuvremenu, SAD, Rusija, Kina i EU pokušavaju iskoristiti ovu priliku da prošire svoj uticaj na Balkanu. Uprkos širenju trgovine, a posebno uloge EU u stabilizaciji Balkana, senke etničkih sukoba u regiji i dalje su prisutne pa svetske sile koriste ovu situaciju.

 S druge strane, krhkost balkanskih vlada sprečava ih da se okrenu jednoj stranoj sili. U međuvremenu, strategija ravnoteže snaga značiće da balkanske vlade mogu iskoristiti ekonomske sporazume, pakete spašavanja i političku podršku više stranih sila. Činjenica je da su velike sile koje igraju glavnu ulogu u regiji, umesto da pružaju mogućnosti za rast u regiji, više zabrinute zbog upotrebe ovih zemalja u njihovoj igri moći. Da su čelnici Balkana mudri, koristili bi ulaganje i ekonomsko partnerstvo spoljnih sila kako bi povećali efikasnost administrativne strukture i ekonomskih institucija.

SKINI APLIKACIJU