TREĆI DAN BOŽIĆA: Sveti arhiđakon Stefan, zaštitnik Republike Srpske (FOTO)

Trećeg i poslednjeg dana Božićne svetkovine, u Srpskoj pravoslavnoj crkvi i nekim srpskim domaćinstvima 9.januara, proslavlja se Sveti prvomučenik i arhiđakon Stefan.

Ovaj dan je i državni praznik u Republici Srpskoj, koja je osnovana 9.januara 1992.  Sveti arhiđakon Stefan je životom platio svoja hrišćanska uverenja u rano hrišćansko doba dok su hrišćani bili progonjeni i tretirani kao sekta kod zvanične starozavetne judejske religije. Bio je Jevrejin i rođak apostola Pavla, a snagom svoje vere činio je mnoga čudesa. Kako je bio prvi od sedmorice koga su apostoli postavili u službu pomaganja siromasima u Jerusalimu, nazvan je arhiđakonom. Njegova dobra dela, pomoć ljudima, kao i čudesa koja je izveo pominju se u Svetom pismu Novog zaveta.

Na jednom skupu Stefan je učestvujući u polemici nadahnuto govorio o Isusu Hristu. Oni koji nisu mogli da ga pobede snagom duha, oklevetali su ga da je pogrdno govorio o svetom mestu i Mojsijevim zakonima. Rasrđena gomila nasrnula je i odvela ga van grada gde je kamenovan do smrti. Mučenje svetog Stefana koji je zapravo bio prvi mučenik– sledbenik njenog sina, posmatrala je izdaleka Presveta Bogorodica sa Jovanom Bogoslovom.

Ovaj svetac ubijen je kad je imao 30. godina, a poslednje reči su mu bile “Gospode, ne uračunaj im greh ovaj”, kaže predanje.

Vernost Hristovoj veri, duhovno uzdizanje, mučeničko stradanje i smrt, karakteristični su za gotovo sve biografije hrišćanskih mučenika od 1. do 4. veka.

Spomen Svetom Stefanu obeležava se takođe 28. septembra po novom kalendaru, na dan nalaženja njegovih moštiju u Кafar-Gamali (u Jerusalimu). Kako je kult sveca počeo da raste, pa je i prenos svetiteljevih moštiju iz Jerusalima u Carigrad 15. avgusta po novom kalendaru, bio jedna od značajnijih crkvenih svetkovina. Širenjem kulta ovog mučenika, podstaknuta su brojna hodočašća njegovim crkvama i moštima, kada, kako se veruje, dolazi i do čudesnih isceljenja.U pojedinim srpskim krajevima, naročito u košavskom području, ovog sveca nazivaju i Stevanom Vetrovitim.

Najrašireniji običaj je da se na Stevanjdan iznosi božićna slama iz kuće, koja se, zbog verovanja u njenu plodotvornu moć, prvo pažljivo pometena i skupljena, ostavlja u staje, voćnjak ili među pčele, radi podsticanja roda ili napretka.

Patron dinastije Nemanjić

Svetom Stefanu, čiji je kult veoma ukorenjen među Srbima, posvećene su mnoge crkve i manastiri: Morača, Banjska, crkva Lazarica, Lipovac, Кoporin (posvećen prenosu moštiju sv. Stefana), Lepenac, Slanci (metoh manastira Hilandara) itd. Od kraja 12. do početka 15. veka kult Svetog Stefana se u srpskim zemljama lakše prati, a vremenom počinje da dobija nacionalni karakter. Sveti Stefan je shvatan ne samo kao simbolični zaštitnik države, već i kao zastupnik svakog nemanjićkog vladara.

JEDINA SRPSKA ZA BASTION SRPSTVA! Beogradski sindikat i Danica Crnogorčević premijerno u čast Republike Srpske (VIDEO)

Odnosi Nemanjića sa vizantijskom prestonicom su u doba njihove vladavine bili veoma živi, tako da predstavnici ove srpske dinastije, boraveći u Carigradu obilazili čuvene hramove, među njima i drevna svetilišta posvećena Svetom Stefanu. Tako da se pod carigradskim uticajem u srpskim sredinama podiže veliki broj crkava, kapela i paraklisa koje su kao patrona (zaštitnika) imali ovog svetitelja.

Srpski kralj Milutin je ovog svetitelja smatrao za svog ličnog zaštitnika, te mu je posvetio i svoju grobnu crkvu u manastiru Banjska. I potonji srpski vladari crkve i gradove posvećuju Svetom arhiđakonu Stefanu prvomučeniku. Car Dušan Silni je na reversu svojih pečata imao utisnut lik prvomučenika Stefana. Istog svetitelja srećemo i na reversu pečata cara Uroša, a to dokazuje da se značaj i posebna značenja ovog kulta ne gube u doba srpskog carstva.

Manastir u Slancima metoh Hilandara
Manastir Slanci posvećen Svetom arhiđakonu Stefanu, nalazi se kod Beograda, u istoimenom selu, udaljenom oko 17 kilometara od centra srpske prestonice. Manastir je metoh, tj posed manastira Hilandara sa Svete gore atoske na severu Grčke. Ujedno je i arheološko nalazište, pa je manastirski kompleks zaštićeni lokalitet.

Кult Svetog Stefana širio se kako se širila srpska država. Sa Milutinom on stiže u oblast Skoplja i Кumanova, a sa Dušanom do Ohrida. Кnez Lazar, despot Stefan Lazarević i njihovi feudalci ga prenose na sever i slave u moravskoj Srbiji.

Po jednom predanju, manastir je osnovao Rastko Nemanjić, odnosno sveti Sava još na početku 13 veka i u blizini ove svetinje je izvor Svetog Save. Druga priča kaže da je ktitor kralj Dragutin. Manastir je posebno oživeo u periodu srpske depotovine pod Despotom Stefanom Lazarevićem i Despotom Đurađom Brankovićem. Zahvaljujući velikom ktitorstvu despotske kuće Brankovića manastir je promenio dotadašnju krsnu slavu praznik Vavedenja Presvete Bogorodice i prihvatio novu, Arhiđakona Stefana, slavu porodice Branković, koji se slavi 9. januara po novom, odnosno 28. decembra po starom kalendaru.

Posle pada Depotovine 1459. godine, pod tursku okupacionu vlast, Slanački manastir je bio opljačkan i razrušen, a monaštvo pobijeno. Delio je sudbinu naroda i kroz burnu istoriju više puta stradao (1690., 1739., 1787.), a potom obnavljan.

Danas je manastir muški i ima važnu ulogu u u životu srpske crkve – u njegovom bratstvu se pripremaju monasi koji će popunjavati bratstvo manastira Hilandara.

SKINI APLIKACIJU