IVO ANDRIĆ NOBELOVU NAGRADU PRIMIO UZ zvuke “MARŠA NA DRINU”

Jedini srpski nobelovac Ivo Andrić  rođen je 9. Oktobra 1892. godine u Travniku, koji se posle pedesetak godina  našao u naslovu jednog od najpoznatijih njegovih romana “Travnička hronika”. A najprestižniju svetsku nagradu primio je uz zvuke čuvene srpske koračnice.

Andrić je rano ostao bez oca Antuna, pa ga je majka Katarina zbog besparice dala na čuvanje teteki po cu, Ani i njenom suprugu Ivanu Matkovišiku, austrijskom činovniku. Boraveći kod njih u Višegradu, Andrić je završio osnovnu školu, posle koje je upisao Visoku gimnaziju u Sarajevu 1903. gde je nastavio život s majkom.  Andrić je romanom, za koji se veruje da je bio vrhunac njegovog stvaralaštva i razlog za Nobelovui nagradu “Na Drini ćuprija”, opisao Višegrad i gradnju čuvenog kamenog mosta na Drini, koji i danas gordo prkosi vremenu. Most u Višegradu, kome je  nobelovac posvetio svoj, po mnogim književnim kritičarima, najbolji roman, građen je po narudžbini zvaničnika Osmanskog carstva Mehmed paše Sokolovića, koji je poreklom bio Srbin iz Sokolovića., nedaleko od Rudog.

Po dolasku u sarajevsku Visoku gimnaziju Andrić počinje da piše poeziju, a prva njegova pesma “U sumrak” objavljena je 1911. godine u “Bosanskoj vili”. Kao gimnazijalac , Andrić je postao pobornik jugoslovenstva, a bio je pripadnik i pokreta “Mlada Bosna”. Upisao je Mudroslovski fakultet Kraljevskog univerziteta Franje Josipa I, ali ubrzo ga i napušta zbog klime koja mu nije odgovrala i problema sa plućima. Odlazi u Krakov gde je upisao Filozofski fakultet.  Kada je čuo da je Gavrilo Princip izvršio atentat na Franca Ferdinanda 1914. godine, mladi Andrić je napustio studije i vratio se u Split gde je bio uhapšen. Robovao je godinu dana kao politički zatvorenik prvo u šibeničkom,a onda u mariborskom zatvoru.

Polse završenog Filozofskog fakulteta koji je studirao u Zagrebu, Beču, Gracu  i Krakovu, doktorirao je  na Univerzitetu u Gracu 1924. godine na temu “Razvoj duhovnog života u Bosni pood uticajem turske vladavine".

Godine 1918. Andrić objavljuje svoju prvu knjigu “Ex Ponto”. Dve godine kasnije izašla mu je knjiga “Put Alije Đerzeleza”, a samo godinu dana kasnije “Nemire”. Andrićev “Most na Žepi” štampan je 1925. godine.

Andrić je kao diplomata službovao u Vatikanu, Bukureštu, Trstu, Gracu, Marseju, Parizu, Madridu, Briselu, Ženevi i Berlinu. Diplomatski poslenik Jugoslavije u Berlinu , bio je 1939. godine ,a akreditive je predao Adolfu Hitleru.

Pripovetku “Anikina vremena” Andrić je napisao i objavio 1931. godine, a roman po kome ga zna ceo svet “Na Drini ćuprija” svetlo dana ugledao je 1945,a iste godine publikovani su i romani “Gospođica” i “Travnička hronika”.

Andrićeva možda najpoznatija novela “Prokleta avlija” objavljena  je 1954. godine.  

Ipak, najveća zanimljivost o životu velikog nobelovca vezana je za knjigu “Jelena  žena koje nema”  u kojoj je opisao svoje emocije prema ženi koja je bila ljubav njegovog života , Milici Babić.

Najveća Andrićeva ljubav bila je supruga njegovog prijatelja Nenada Jovanovića . Sreli su se u Berlinu, 1939. godine  kada je Andrić tamo službovao kao diplomata, a gospođa Jovanović se sa suprugom , koji je psotavljen za atašea za štampu , preselila u Berlin. Milicu istorija ne pamti samo kao najveću ljubav našeg  nobelovca, već i kao prvu , srpsku školovanu kostimografinju.

Tajna ljubav Andrića i  Milice, koja mu je bila inspiracija, trajala je skoro punih 20 godina.  A Andrić je povodom saline svoji emocija prema zabranjenoj ljubavi govorio: "Često mi se čini da sam gori i slabiji od poslednjeg među ljudima"…

Suprug Milice Babić, a Andrićev prijatelj Nenad Jovanović, umro je 1957. godine, a godinu dana kasnije veliki  nobelovac shvatio je da mu se čekanje isplatilo i da je stigla nagrada za  njegovu dvodecenijsku ljubavnu patnju.

Veliki pisac nije više morao da krije da je “Jelena žena koje nema”, zapravo njegova Milica, a ceo svet znao da je ona njegova Lepa, kako je zvao.

Andrić se sa Milicom venčao 1958. godine i ona mu je bila životna saputnica narednih 10 godina, do njene smrti, kada je 1968. preminula od srčanog udara.

Milica je bila pratilja velikom piscu i na dodeli Nobelove nagrade. U svečanu salu Švedske kraljevske akademije, u kojoj je primio ovo prestižno priznanje 10 decembra 1961. godine, ušetao je tako što ga je pod ruku držala Milica Babić.  

Kada mu je švedski kralj Gustav VI uručivao Nobelovu nagradu za književnost, zasvirao je, na insistiranje nagrađenog, srpski marš koji je  simbol hrabrostio i istrajnosti jednog naroda. Zvuke "Marša na Drinu" koji je komponovao Stanislav Binički, slušali su nobelovci, a ubrzo je, zahvaljujući Andriću postao vrlo popularan i slušan u čitavoj Švedskoj.  

Veliki književnik i diplomata, jedini  nobelovac sa jugosloveneksih prostora do sada, umro je 13. marta 1975. godine, u Beogradu. Urna sa njegovim posmrtnim ostacima, položena je uz njegovu večnu ljubav Milicu, koja je sahranjena sedam godina ranije, u Aleji zaslužnij gradjana, na Novom groblju, u Beogradu.  

(Glas javnosti/O.M.)

SKINI APLIKACIJU