NEVEROVATNO OTKRIĆE KOD BELE PALANKE: Arheolozi pronašli ranohrišćanske grobnice! (VIDEO)
Autor: Glas javnosti
U Beloj Palanci su pre nekoliko dana završena ovogodišnja arheološka istraživanja na lokalitetu Istočna nekropola u neposrednoj blizini hotela Esperanto. Pored ranohrišćanske grobnice, otkrivene prošle godine, na lokalitetu Remezijana nađena su još najmanje tri takva groba.
Nijedan grob nije opljačkan, pa su otkriveni i predmeti sa kojima su pokojnici sahranjeni – bronzani novčići, fibule, ukosnice, kao i staklene posude od kojih je jedna sačuvana u celosti, objašnjava za novine Nova Marko Janković, upravnik arheološke zbirke Filozofskog fakulteta u Beogradu.
On napominje da je u četvrtoj po redu kampanji potvrđena izuzetna važnost ove nekropole za razumevanje života u kasnoantičkoj Remezijani, ali i za generalne običaje sahranjivanja tokom perioda četvrtog veka, kada se hrišćanstvo institucionalizuje po prvi put na ovim prostorima.
– Tokom ove godine, u neposrednoj blizini ranohrišćanske grobnice otkriveni su i ostaci konstrukcije četvrtog groba koji je verovatno delimično oštećen, ističe Marko Janković.
On podseća da je Remezijana doživela procvat u doba kasne antike. Tada je postala značajan ranohrišćanski centar, gde je stolovao i episkop Nikita Remezijanski, koga hrišćanska crkva slavi kao sveca.
– Najvećim delom smeštena je ispod Bele Palanke što otežava posao arheolozima. Na ovom prostoru je za nešto više od 130 godina ispitan veliki broj lokacija. Nova sistematska istraživanja počela su 2018. godine, a vodi ih Arheološka zbirka Filozofskog fakulteta u Beogradu u saradnji sa stručnjacima Odseka za istoriju Filozofskog fakulteta u Novom Sadu, Narodnog muzeja u Beogradu, Medicinskog fakulteta u Beogradu i Arheološkog instituta u Beogradu – kaže Janković.
Pokretni arheološki materijal koji je pronađen, kako kaže Janković, biće prenesen na Filozofski fakultet u Beogradu gde će se obaviti primarna obrada i konzervacija materijala, dok će skeletni materijal, kao i do sada, biti analiziran u Laboratoriji za antropologiju Medicinskog fakulteta u Beogradu.
NE PROPUSTITE
– Posle završenih obrada, sav materijal će biti predat nadležnom Muzeju Ponišavlja u Pirotu. Istraživanja je organizovao Filozofski fakultet u Beogradu, dok saradnici uključeni u projekat dolaze i sa Filozofskog fakulteta u Novom Sadu, Narodnog muzeja u Beogradu, Medicinskog fakulteta u Beogradu, kao i Zavičajne zbirke u Beloj Palanci. Istraživanja je finansiralo Ministarstvo kulture i informisanja Republike Srbije, kao i Opština Bela Palanka.
Tokom kampanje 2020. godine, arheolozi su otkrili grobnicu iz 4. Veka. Konstrukcija je od kamena, potkovičastog, polukružnog oblika, unutar koje se na zapadnoj strani nalazi još jedna manja konstrukcija, nekad ispunjena malterom ili opekom, a koja je služila kao postolje za stolove.
– Oni su služili za gozbe nad grobom i verovatno su bili od drveta jer njihovi tragovi nisu otkriveni. Tada je grob bio označen kao jedinstven na prostoru današnje Srbije, jer ne postoje do sada istražene i publikovane analogije – objašnjava Janković i dodaje, kao i da se ne zna da je bilo ko u Srbiji naišao na nešto slično.
U planu je nastavak istraživanja i naredne, 2022. godine, a rezultati će biti publikovani u stručnim arheološkim časopisima ali i u naučno-popularnoj literaturi, kako bi javnost bila što bolje obaveštena.
Na filmu sve to izgleda drugačije jer Indijana Džons i Lara Kroft do senzacionalnih arheoloških otkrića stižu uz manje ili veće prepreke.
NE PROPUSTITE
U stvarnom životu je to malo drugačije. Ali opet neverovatno uzbudljivo. Jer kako drugačije objasniti što svakoga leta arheolozi, i oni svršeni i oni koji su tek zakoračili u studentski život, po nekoliko nedelja provedu na terenu kopajući, istražujući, da bi potom obrađivali, analizirali, datirali materijal, da bi tek onda na red došla interpretacija nalaza.
Arheološki lokalitet Remezijana (Bela Palanka) je spomenik kulture od velikog značaja na kome se nekoliko godina unazad istražuje Istočna nekropola.
– Remezijana je je bila važni ranohrišćanski centar u III i IV veku, sedište episkopa Nikite u IV veku, i nalazila se na putu od Singidunuma (današnjeg Beograda) do Konstantinopolja (današnjeg Istanbula). Kako je samo naselje izgledalo slabo je poznato jer se nalazi ispod savremene Bele Palanke. Međutim, kako su stanovnike ovog antičkog naselja sahranjivali na periferiji, istražuju se nekropole koje nam mogu dati odgovore ne samo o smrti, no i o životu Remezijanaca – pojasnili su arheolozi koji su tokom jula bili na Istočnoj nekropoli Remezijane.
Istraživanja je organizovao Filozofski fakultet u Beogradu, učestvovali su i Filozofski fakultet u Novom Sadu, Narodni muzej u Beogradu, Medicinski fakultet u Beogradu, kao i Zavičajna zbirka u Beloj Palanci.
Pošto nema čarobnog štapića koji će skloniti naslage zemlje, a obično su svi ti arheološki lokaliteti manje-više pod zemljom, potrebno je kopanje. Kako je primetio jedan Peđa: „ako imaš sreće u pomoć će ti doći bager, a ako nemaš sreće – onda si ti bager“, a sredstva za rad su ašov, lopata, kolica.
Kada dođe vreme za finije radove kreću mistrije, zubarski alat, metlice, četkice… Ponekad su ti za kopanje potrebne i akrobatske veštine jer nije sve u arheološkoj sondi k’o na dlanu i lako dostupno.
Ni izuvanje nije neuobičajeno jer terenska obuća i patike mogu da oštete materijal, pa je rešenje hodati u čarapama.
Pauza za obrok ne garantuje gurmanluke, a oni koji „imaju nekoliko terena u rukama i nogama“ objašnjavaju da je važno najesti se da bi lopata posle toga bila lakša, jer do mraka i kraja radnog dana ima dosta.
– Mada ni mrak nije garancija da se ide kući, jer ima situacija kada se započne neka celina kao grob na primer, nema stajanja dok se ne stigne do kraja. Pa makar uz mesečinu i baterijsku lampu – pričaju arheolozi.
Sve se to zaboravi kada se u terenske dnevnike, koji se ozbiljno vode svakodnevno, ubeleže značajni nalazi jer je osećaj zadovoljstva tom prilikom neponoviv.
– Prošle godine otkrivena je veoma retka grobnica tipa mensa, koja u svojoj konstrukciji ima površinu za postavljanje stolova koji su služili za zagrobne gozbe nad grobom pokojnika. Grob se sastoji od polukružne konstrukcije od kamena ispod koje se nalazi komora, izrađena od opeka, kamena ili drveta, a u koju je položen pokojnik sa grobnim prilozima. – kazao nam je dr Marko Janković, arheolog pod čijim se budnim okom istraživanje nekropole na Remizijani odvija.
Danas u pojedinim delovima Srbije na grobljima takođe ima stolova na kojima rodbina pokojnika ostavlja hranu i piće. Dakle, protekli vekovi nisu mnogo promenili ljudske običaje i navike
– Ove godine, u neposrednoj blizini prethodne grobnice otkrivene su još tri grobnice istih arhitektonskih odlika. Ovakva arheološka situacija je veoma retka, a broj grobova ovog tipa na Remezijanskoj nekropoli čini je jedinstvenom u regionu. Pored ovih jedinstvenih grobova, otkriveni su i „uobičajeni“ grobovi poput slobodno ukopanih, bez posebne grobne konstrukcije, kao i onih sa belezima u vidu kružnih konstrukcija kakvi su pronađeni i tokom prethodnih sezona. Među nalazima iz grobova izdvajaju se veoma retka masivna bronzana fibula, ukosnica sa glavom u obliku ptice, kao i nalaz staklenog krčaga koji je sačuvan u celosti. – ispričao nam je Janković.
Svaku situaciju na terenu treba ozbiljno i pažljivo dokumentovati: nacrtati, fotografisati, snimiti, obeležiti lokaciju, posebni nalazi idu u posebnu svesku, a terenski dnevnik, koji se vodi svakodnevno čuva zapisane sve važne stvari koje su se desile na terenu. I naravno sve se digitalizuje. Time se posao ne završava, jer sve ono pronađeno treba analizirati.
U ovogodišnjoj kampanji pronađeni su ostaci četiri odrasle osobe i jednog deteta, jedna individua je bila slobodno ukopana u zemlju, a četiri su bile sahranjene u kamenim konstrukcijama, rekla je antropolog Tamare Pavlović, koja zajedno sa kolegama istražuje Istočnu nekropolu na Remezijani
– Skeletne ostatke smo pripremili za dalju antropološku analizu koja će biti sprovedena u Laboratoriji za antropologiju na Medicinskom fakultetu. Antropološka analiza pokazaće pre svega osnovne informacije o ovim individuama, poput pola, starosti, fizičkih aktivnosti, tragova bolesti i povreda. Iako antropološka analiza tek predstoji, ono što smo mogli da uočimo prilikom iskopavanja je da i ove godine imamo vrlo specifične tragove bolesti koje ukazuju na lošiju ishranu i samim tim i lošiji zdravstveni status ovih osoba, što će dopuniti sliku zdravlja populacije sahranjene na ovoj nekropoli. Rezultati antropološke analize će svakako biti interpretirani zajedno sa arheološkim kontekstom u kome su nađeni, čime ćemo dobiti podatke o vremenu smrti, grobnom ritualu i socijalnom položaju. Dugoročni cilj nam je da sprovedemo DNK analize kako bismo utvrdili porodične odnose među svim sahranjenima na ovoj nekropoli, a dosadašnjim istraživanjima imamo otkrivenih ukupno 37 individua. Pored toga, plan je i da uradimo analize ishrane i mobilnosti, što će potencijalno pokazati svakodnevni način života i geografsko poreklo ovih individua, što su značajni podaci za period kasne antike, a pogotovo za prostor antičke Remezijane – pojasnila je Tamara Pavlović.
Vreme provedeno sa arheolozima i antropolozima, čak i kratko, navodi na poređenje sa detektivima i forenzičarima, jer i oni na osnovu pronađenog rekonstruišu život pre više vekova.
– Istočna nekropola Remezijane veoma je važna za razumevanje života stanovnika grada iz perioda IV veka, od kada potiče i najveći broj spomenika otkrivenih do sada na prostoru današnje Bele Palanke. Nastavak istraživanja nas očekuje i naredne godine, na istom mestu. U međuvremenu, delovi rezultata istraživanja, koja su ove godine finansirana sredstvima Ministarstva kulture i informisanja Srbije, kao i Opštine Bela Palanka, biće publikovani u stručnim i naučnim arheološkim časopisima – kazao je na kraju Marko Janković, koji sa svojom ekipom na Remizijani otvara put u prošlost ovog antičkog naselja.
(Glas javnosti/Hronograf)
SKINI APLIKACIJU
.png)
