ISTORIJSKA PRIČA: Istina o istrazi POTURICA u Crnoj Gori 1707.godine

Prve poturice u Crnoj Gori su oni Crnogorci koji su pošli u Carigrad sa Stanišom Crnojevićem, tamo primili islam i vratili se u Crnu Goru sa namjerom da ju poturče.

Njima su se kasnije kako piše Petar Drugi Petrović -Njegoš u ''Gorskom vijencu'' priključili i drugi-plahi i lakomi... Narod se u Crnoj Gori bojao da ga ne potopi tursko more, da se sva zemlja ne isturči, da se ne zatre ime srpsko...taj veliki strah čini odluku o istrazi poturica-neminovnom. Kod naroda je sazrelo uverenje da je i za Crnogorce i za poturice tijesno u Crnoj Gori, te da nema mesta za dve vere koje se nikad složiti ne mogu.

O tome u Gorsko vijencu vladika Danilo kaže:

''Bog vas kleo, pogani izrodi,

Što će turska vjera među nama?

Kuda ćete s kletvom prađedovskom?

Su čim ćete izać pred Milošem

I pred druge srpske vitezove,

Koji žive dokle sunce grije...''

Vladika Danilo se dogovarao sa crnogorskim glavarima kako da postupaju sa poturicama koji su izdali svoje pretke i svoju vjeru, strahujući da će u odbranu poturica stati njihova plemena i da će doći do podele među Crnogorcima i do njihove međusobne borbe.

Poturice pak, ne pomišljaju da se vrate svom narodu i njegovoj veri. Prigrlili su tursku veru i državu, istoriju i tradiciju, kao da su i oni pravi Turci iz Aazije.

Odrekli su se svega narodnoga, osim srpskog jezika. Stekli su novu svest i pristali da radi materijalne koristi služe tuđinu, protiv svog naroda.

Prema udžbeniku istorije Crne Gore iz 1975.godine, narodno predanje, ovekovečeno u ''Gorskom vijencu'' svodi istragu poturica na organizovani akt čiji je inicijator bio vladika Danilo.

O samom događaju nema nikakvih neposrednih podataka. Od domaćih izvora sačuvan je zapis vladike Danila Petrovića i narodna pjesma o Badnjoj večeri, koju je, po svoj prilici ispevao Petar Prvi Petrović, a doterao Sima Milutinović-Sarajlija.

Zalaganje vladike Danila Petrovića da se proteraju muslimani iz zemlje, pročulo se u Crnoj Gori i izvan nje, iako je sve rađeno u najužem krugu u saznanju od nekoliko glavara crnogorskih. Skadarski Turci su zapretili hvatanjem vladike Danila zato što je bunio Crnogorce da svoje Turke pobiju. Zbog toga je odlučeno da se s akcijom odmah započne.

U ovom obračunu spominju se imena Vuka Borilovića, četiri brata Martinovića, Vučka Njeguša, Staniše Velestovca, Marka Dupljanina...

'-Oni pođoše na Božić priđe zore i pobiše Turke cetinjske i ćekličke koji ne kćeše da se pokrste od mene - zabeležio je vladika Danilo.

Ko je tursku veru tada napustio uzimali su ga za brata. Turske kuće na Cetinju su popaljene, a džamija srušena.

Iz Rijeke Crnojevića su poslata dva momka Crnogorca sa porukom domaćim Turcima da beže ako neće da se vrate staroj veri. Turci su momke obesili i pobjegli u Skadar. Posle toga Riječani su porušili grad Obod i džamiju.

Čim su čuli za borbe na Cetinju Crmničari su napali svoje Turke. Njima je bilo najteže jer je Crmnica bila najbliža Skadru. Te večeri poginulo je 70 Dupljana o čemu svedoči spomenik podignut u Virpazaru. U Crmnici je bila velika pogibija, pa su u novosagrađenom groblju oko crkve sahranjivali i po šestoricu u jednom grobu. Porušen je i grad Besac.

Izbor da se počne akcija istrage poturica pao je na dva plemena, tačnije dva naselja-Cetinje i Ćekliće, gdje su pozicije vladike Danila bile čvrste. Takođe, tu ih je izgleda i bilo najviše, jer po mletačkim izvorima, Muslimani se najčešće pominju na Ćeklićima i na Cetinju. Starci i deca su pošteđeni kao i oni koji su krenuli u pravoslavlje, u Ćeklićima je bilo največe poklanje, od pokrštene dece postala su bratstva Ramadanovići, Sinanovići, Asovići itd.

Sam događaj kako je prestavnjen u zapisu vladike Danila, više podseća na krvnu osvetu ili zaveru nego na veliki podvig. Bilo bi suviše jednostrano i uprošćeno istagu poturica ceniti po obimu događaja kojim je učestvovao neveliki broj Crnogoraca. Istraga poturica, međutim, ima istorijski značaj. Njena suština je nastavak bezpoštedne borbe protiv Turaka i njihovih pomagača iz našega naroda. Iako je poslednjih godina ova tema omalovažavana od strane dukljanskih ideologa da se događaj uopšte nije desio.Što je tvrdio Novak Kilibarada. Da je istorijski utemeljena istraga poturica i da se taj događaj zaista zbio 1707.godine, o tome ima dosta primera u knjigama koje su nastale u vrijeme socijalističke Jugoslavije i kako su u njoj tretirani Crnogorci. Jedna od deset knjiga iz serije epske narodne pesme, izdanje Narodne knjige iz Beograda, 1959.godine zove se '' Oslobođenje Crne Gore'' i obuhvata epske pesme vezane za tu temu. Prva pesma u knjizi je ''istaraga poturica'', a o čemu najbolje govori ilustracija sa 81.strane. Crnogorci napadaju Turke i nose barjak sa krstom i četiri ocila. Tako su u vrijeme sovijalističke Jugoslavije mislilo o poturicama, tako se mislilo o Crnogorcima. Crnogorci su se u vrijeme socijalističke Jugoslavije predstavljali kao vrh Srpstva. Ni u socijalističkoj Jugoslaviji nije se gajila ustaška ideologija Sekule Drljevića, kako se to desilo i kako se to gaji u današnjoj Crnoj Gori.

Očigledno je na osnovu gore izrečenih konstatacija,nikada u istoriji Crne Gore nije bilo manje ljudi koji se ne daše u lance vezati i koji ne dadoše vjeru za večeru kao što je slučaj danas. Malobrojne Srbe u Crnoj Gori ova ilustracija treba da podseti na put sa kojeg ne treba da skrenu. A one koji su skrenuli! Kao što su to uradili novi Crnogorci-Dikljani.Molimo se Gospodu Bogu da im vrati razum,jer po tome se ljudi i prepoznaju i razlikuju od drugih živih bića.

G. Kiković

SKINI APLIKACIJU