Nova saznanja o Dražinom grobu

Priča o generalu Dragoljubu Draži Mihailoviću i njegovom tragičnom kraju počinje u egzistencijalnom smislu one zlokobne noći 17. jula 1946. godine, kada je streljan na nepoznatoj lokaciji od strane komunističkih vlasti tadašnje Jugoslavije. Njegovo grobno mesto nikada nije pronađeno, a potraga za istinom o mestu ukopa i dalje traje, gotovo osam decenija kasnije. Ova misterija, koja je započela u strogo tehničkom smislu sredinom decembra 2024. godine, kako autor teksta naglašava, duboko je ukorenjena u istorijski i emocionalni kontekst srpskog naroda, posebno pravoslavnih hrišćana, za koje grob bez opela nije pravi grob.

Draža Mihailović u neviđenom izdanju: Fotografija sa mesta koje će poslednji put videti pre streljanja

Komunistički režim, koji je stajao iza Mihailovićevog pogubljenja, nametnuo je zavet ćutanja koji je dodatno zakomplikovao otkrivanje činjenica. Visoki funkcioneri poput Aleksandra Rankovića, saveznog ministra unutrašnjih poslova, Slobodana Penezića Krcuna, republičkog ministra, i Jova Kapičića, pomoćnika saveznog ministra, nisu ostavili nikakva svedočenja – ni usmena ni pisana – o mestu gde je Draža sahranjen. Kapičić je čak 2009. godine bahato izjavio da i da zna tajnu, ne bi je odao, dok tužilac Miloš Minić, koji je po funkciji morao biti upućen u detalje, ostaje enigmatična figura čije se prisustvo na egzekuciji dovodi u pitanje njegovom lakonskom izjavom da „se ne seća“.

Zašto su ubijeni Grigorije Raspućin, Draža Mihailović i Jevgenije Prigožin? (PRVI DEO)

Svedočanstva o Dražinom kraju potiču uglavnom od ljudi sa margine tadašnje društvene hijerarhije – bivših pripadnika komunističkih policija i političkih zatvorenika. Postoje tri glavne verzije o mestu i načinu njegovog pogubljenja, a svaka od njih je međusobno protivrečna, što dodatno zamagljuje istinu. Prva verzija, koju je 1988. godine izneo Slobodan Krstić Uča, tvrdi da je Draža streljan na Adi Ciganliji, u zatvorskom dvorištu, a da su posmrtni ostaci kasnije premešteni na nepoznatu lokaciju. Ovu priču delimično potvrđuje i Mihailo Šaškijević, bivši ravnogorac i zatvorenik, koji opisuje jezive detalje o bacanju leša u septičku jamu nakon ritualnog poniženja.

Druga verzija dolazi od Ljuba Lazarevskog, penzionisanog pripadnika KNOJ-a, koji je sredinom devedesetih progovorio pod teretom savesti. On tvrdi da je Draža pogubljen u Lisičjem potoku, blizu Belog dvora, na platou osvetljenom reflektorima, u prisustvu oficira Ozne i tužioca Minića. Lazarevski je čak odveo novinare na to mesto, ali promenjena konfiguracija terena otežava potvrdu njegove priče. Treća, manje uverljiva verzija, sugeriše da Draža nije streljan, već da je prebačen u Moskvu pod pritiskom Sovjeta, gde je navodno umro prirodnom smrću 1960. godine. Ova teorija, međutim, nema dokaza ni svedoka i uglavnom se odbacuje kao neutemeljena.

Šapić: Vreme je da se otkrije i obeleži mesto gde počiva Draža Mihailović

Potraga za Dražinim grobom dobila je institucionalni okvir 2009. godine, kada je Vlada Srbije formirala Državnu komisiju za utvrđivanje okolnosti njegovog pogubljenja. Komisija je raspisala javni poziv za informacije, ali se niko nije odazvao, pa je rasformirana bez rezultata. Odsustvo zvaničnih dokumenata i svedočenja ključnih aktera, poput sudije Mihaila Đorđevića ili Minića, ostavlja prostor za spekulacije i mitove. Đorđević, koji je kasnije postao boem i alkoholom ispirao teret prošlosti, potvrdio je Božidaru Zečeviću da je prisustvovao egzekuciji i da je Draža tokom suđenja bio smešten u tajnoj ćeliji blizu Topčidera, ali nije otkrio više detalja.

OVAKO JE UBIJEN DRAŽA MIHAILOVIĆ: Oficir koji je vodio ČIČU NA STRELJANJE otkrio gde je general sahranjen!

Tokovi istine, kako autor slikovito opisuje, i dalje su daleko od ušća. Vreme je izbrisalo većinu primarnih svedoka, a preostale priče – poput onih o tajnom hodniku ispod Topčiderskog brda ili Dražinom dvojniku – ostaju nepotvrđene. Misterija Dražinog groba tako ostaje nerazrešena, obavijena velom komunističkih tajni, kontradiktornih svedočenja i narodne potrebe za pravdom. Dok se talasi istine povremeno dižu, oni brzo nestaju u virovima zaborava, ostavljajući nas da se pitamo hoće li ikada biti pronađeno mesto poslednjeg počinka „srpskog Čiče“.

Glas javnosti/Novi standard