Ovaj zakon je jednom zauvek promenio tok Jugoslavije

Iako je nacionalizacija omogućila brzu industrijalizaciju i stvaranje socijalističke ekonomije, ostavila je trajne posledice po društvo

Na jučerašnji dan, 6. decembra 1946. godine, Skupština Federativne Narodne Republike Jugoslavije donela je Zakon o nacionalizaciji, kojim su veća privatna preduzeća prešla u državne ruke. Ovaj zakon označio je kraj privatnog preduzetništva na velikoj skali i uvođenje socijalističke ekonomije, čime je Jugoslavija u potpunosti raskrstila sa dotadašnjim kapitalističkim sistemom.

Kraj privatnog kapitala

Pre donošenja zakona, privreda Jugoslavije bila je značajno oslonjena na strani kapital, koji je u industriji i rudarstvu činio čak 50 odsto ukupnog vlasništva. Nacionalizacija iz 1946. godine zahvatila je industriju, rudnike, banke, trgovačka preduzeća i druga značajna privredna dobra, obuhvativši ukupno 42 privredne grane. Ovaj potez pravdan je ideološkim načelima i potrebom za rekonstrukcijom zemlje posle razaranja u Drugom svetskom ratu.

Prvi talas nacionalizacije

Nacionalizacija je bila deo šireg plana transformacije jugoslovenskog društva. Već 1945. godine donet je Zakon o agrarnoj reformi i kolonizaciji, kojim su od privatnih vlasnika oduzimane velike površine poljoprivrednog i šumskog zemljišta. Time su, pored domaćih vlasnika, na udaru bili i strani investitori, crkve, manastiri i zadružne organizacije.

Donošenjem Zakona o nacionalizaciji 1946. godine, proces je dodatno intenziviran. Sva veća preduzeća postala su državna svojina, čime je formirana osnova za centralno planiranje privrede.

Drugi talas i kraj privatnog vlasništva

Drugi talas nacionalizacije dogodio se 1958. godine, kada su u državne ruke prešli stanovi, privatne zgrade i građevinsko zemljište koji su premašivali zakonski maksimum. Time je dodatno sužen prostor za privatnu inicijativu, a imovina pojedinaca i pravnih lica postala je gotovo u potpunosti podređena državnoj kontroli.

Crna statistika u Srbiji: Novorođenčad bacaju u poljske klozete, kontejnere, zamrzivače...

Posledice nacionalizacije

Iako je nacionalizacija omogućila brzu industrijalizaciju i stvaranje socijalističke ekonomije, ostavila je trajne posledice po društvo. Mnogi nekadašnji vlasnici ostali su bez ikakvog obeštećenja, a strani kapital, koji je pre rata imao značajnu ulogu u razvoju privrede, potpuno je nestao iz Jugoslavije. Državna preduzeća postala su nosioci ekonomije, ali su se tokom decenija suočila sa problemima neefikasnosti i prekomerne centralizacije.

Nasleđe nacionalizacije

Danas, skoro osam decenija kasnije, posledice nacionalizacije i dalje su vidljive. Pitanja restitucije imovine, obeštećenja bivših vlasnika i revitalizacija privrede i dalje su aktuelne teme. Proces nacionalizacije ostaje jedno od najznačajnijih poglavlja jugoslovenske istorije, simbolizujući prelazak iz jednog društveno-ekonomskog sistema u drugi.

Zakon o nacionalizaciji iz 1946. godine zauvek je promenio privredu Jugoslavije, ali i oblikovao sudbine hiljada ljudi čija je imovina prešla u državne ruke. 


Glas javnosti/D03S

SKINI APLIKACIJU