JEDINSTVENOM SPOMENIKU NAŠIM I OKUPATORSKIM VOJNICIMA, UMRLIM OD TIFUSA U VELIKOM RATU, PRETI NESTAJANJE ZBOG NEMARA OPŠTINE U POŽEGI

Već 102 godine na Starom groblju u Požegi, zaboravljen od svih, nalazi se spomenik ispod koga su posmrtni ostaci srpskih i austrougarskih vojnika stradalih u epidemiji tifusa u Velikom ratu, a kako o njemu već čitav vek niti ko brine, niti plaća „grobarinu“, preti mu tužna sudbina da bude uklonjen i čak prekopan, kako to kruti ovozemaljski zakoni nalažu.

Fotografiju i podsećanje na ovaj jedinstven spomenik na našim prostorima redakciji Glasa javnosti poslao je poznati beogradski dizajner i karikaturista, Zoran Mihailović Zoća, koga smo zato i pozvali da nam prokomentariše koliko još zna o tome:

-Kad god odem u Požegu, sa suprugom obiđemo i njihovo Staro groblje da odamo poštu njenim  precima, pa kako nas vodi put prođemo i pored zaista jedinstvenog spomenika našim i austrougarskim vojnicima stradalim od tifusa u Prvom svetskom  ratu, podignutog 1918. godine. Ne znam da li i koliko ovakvih zajedničkih spomenika i grobnica, domaćih i okupatorskih vojnika, postoje u Srbiji ili regionu i uvek se pitam zašto se o njemu toliko malo zna, iako toliko puno govori i o nama i o tom vremenu, kada je vladala zlokobna epidemija tufusa, sa pogubnijim  posledicama nego ova današnja korona, priča nam Zoća Mihailović.

Sa fotografije ovog spomenika, u obliku piramide, može se uočiti da je gornji natpis na nemačkom jeziku, kome logično odgovara i donji tekst na srpskom jeziku, koji glasi:

“ZA USPOMENU. NA U GODINI 1914-15 OD TIFUSA UMRLE AUSTRO-UGARSKE I SRPSKE VOJNIKE. POSVEĆUJE SREZ POŽEŠKI 1918 g.” 

Ako se krene tragom ove priče u opštini Požega nećete naći relevatnog sagovornika, već jedino nezvanični savet da u Gradskoj biblioteci sigurno ima nekih tragova i zapisa o pomenutom spomeniku. I tako je i bilo, u jednoj monografiji o Požegi i okolini nalazi se tek jedan mali tekst, na pola stranice, koji otkriva bar delimičnu priču o ovom spomeniku. Ljubaznošću zaposlenih u Gradskoj biblioteci iz Požege i upornošću našeg sagovornika Zoće Mihailovića, dobili smo kopiju stranice u kojoj ne samo da piše ponešto o spomeniku, već se i izražava bojazan o neizvesnoj sudbini ovog jedinstvenog spomena iz naše istorije. U tom kraćem tekstu, iz monografije o spomeničkoj baštini toga kraja, piše: 

“ S obzirom na praksu da se stari spomenici o kojima više nema ko da se stara i uplaćuje grobarinu uklanjaju i uništavaju, a najviše zbog ovog spomenika ali i nekih drugih, upućujemo  apel opštinskoj upravi da oformi komisiju koja bi na osnovu uvida u postojeće stanje utvrdila koje bi stare spomenike trebalo sačuvati, da bi i mlađim naraštajima svedočili o prohujalom vremenu.

A podrazumeva se da nikome neće pasti napamaet da uklanja spomenik u obliku piramide  koji je 1918. godine postavila okupaciona austrougarska komanda sa uklesanim sledećim tekstom, ispisanim na nemačkom i srpskom ( sledi gore navedeni tekst sa spomenika) .

Treba napomenuti da je ovaj spomenik, po tome što je posvećen pripadnicima obe vojske, skoro jedinstven - jedva da u Srbiji postoji još neki sličan njemu. Stoga ga svakako treba sačuvati, utoliko pre što ga ni posle skoro sto godina ni najmanje nije načeo zub vremena”.

U fusnoti ispod ovog teksta i fotografije spomenika, piše i: “ S obzirom na ovako konfuzan prevod pretpostavlja  se da ga je uradio neki vojvođanski Švaba, pripadnik austrougarske vojske.” – piše u ovoj monografiji, staroj više godina, kako se može zaključiti po nekim vremenskim odrednicama iz nje. 

I to vam je sve što će vam  u Požegi znati da kažu i pokažu o ovoj svakako jedinstvenoj  uspomeni na teške dane zle epidemije i u vremenu najvećeg ratnog sukoba dotadašnje istorije, ali i spomen plemenitosti i ljudskosti u najtežeim vremenima, kojim  bi se, da ih imaju, ponosili mnogi narodi sveta. A mi se, eto, nadamo da ga zbog neplaćene  “grobarine”,  nadležne službe u  Požegi, bar, ne prekopaju! 

(Glas javnosti)

SKINI APLIKACIJU